Bis, bouw- en interieursalon gaat sinds 2009 jaarlijks op zoek naar interessante architectuurprojecten rond een actueel en duurzaam thema. Dit jaar is dat ‘circulair bouwen’. En dat is geen toeval, want zo’n 38% van de Belgische afvalberg komt uit de bouw. Tegelijk worden nieuwe materialen schaarser, haperen toeleveringsketens en is er flink wat onaangeroerde leegstand. Hoog tijd dus om toekomstgericht te bouwen.
Winnaar van de Bis-architectuurwedstrijd: 'circulariteit'
Project: Renovatie van medisch archief tot kantoren
Ontwerper: VECTOR HAUS ir.-architecten en MAKER architecten
Locatie: ZNA Middelheimsite, Antwerpen
Fotograaf: Frederik Van Allemeersch
Slim basisontwerp met oog voor de hele levencyclus
De verbouwing van het medisch archief tot kantoren is een opportuniteit om een globale circulaire strategie te ontwikkelen voor de hele ziekenhuisinstelling. Er werd naar systeemoplossingen gezocht voor scheidingswanden, plafonds, technische installaties … die aanpasbaar zijn en gebouwd zijn met omkeerbare en low-tech verbindingen en duurzame en herbruikbare materialen. Het resultaat is de toepassing van specifieke oplossingen in een modulair, flexibel en generiek systeem.
Voor de indeling van de ruimtes is naar meerdere scenario’s gezocht om wijzigingen in functies en eisen mogelijk te maken. Dat gebeurt met behulp van een slim basisontwerp, zowel wat de architectuur als de technische uitrusting betreft.
Foto: Frederik Van Allemeersch
De bestaande en nieuwe componenten worden in functie van de scenarioplanning en mogelijke toekomstige aanpassingen ontworpen en uitgevoerd om ze in hun levenscyclus zo efficiënt mogelijk in te zetten met als doelstelling de technische, functionele en economische waarde zo lang en zo hoog mogelijk te houden.
Zo worden componenten geconcipieerd voor herstel of onderhoud, voor flexibiliteit of hergebruik, voor herbestemming of demontage of voor recyclage. Voor het project werden verschillende TCO’s (Total Cost of Ownership) opgemaakt. Dat is een integrale analyse over de hele levenscyclus (productie, installatie, transport, gebruik, onderhoud, einde levensduur en verwerking).
Bouwpakket van herbruikbare materialen
Verder werd het ‘kit-of-parts’-principe gehanteerd. Dat is een ontwerpconcept dat vertrekt van robuuste, polyvalente, compatibele en hanteerbare bouwcomponenten, net zoals montagespeelgoed. Die componenten zijn gevormd volgens een reeks maatprincipes en op een omkeerbare manier geassembleerd. Dat optimaliseert hun productie- en bouwproces, vergemakkelijkt hun opslag en verhoogt hun potentieel voor hergebruik. Het doel van die systemen is niet alleen om oplossingen te standaardiseren door middel van eenvoudige modulariteit, maar vooral om de mogelijkheden voor hergebruik te verhogen door een maximalisering van de compatibiliteit.
Omkeerbare bouwprincipes zijn terug te vinden in alle toegepaste wanden. Behalve de in elkaar klikkende MDF-panelen, bevestigd met velcro-band, zijn onder andere ook zichtbare (onafgewerkte) gipsvezelplaten gemonteerd met omegaprofielen. Hierdoor zijn er geen perforaties in de beplating en kunnen de panelen één op één hergebruikt worden. Voor de beglaasde wanden is gebruik gemaakt van aluminium profielen, voornamelijk gebruikt in industrie- en stellingbouw, die door verbindingsstukken mechanisch aan elkaar gemonteerd worden. De gleuven in de profielen laten toe de glaslatten te bevestigen zonder blijvende beschadiging bij hergebruik.
Sterktes van de renovatie van medisch archief tot kantoren
Gebouw met grote flexibiliteit
De demonteerbaarheid is ongetwijfeld de grote sterkte van dit grootschalige renovatieproject. Het betreft hier niet louter technische herbruikbaarheid, maar er werd echt nagedacht over de volledige herbruikbaarheid van het pand, de materialen, de functies … Er is een grote flexibiliteit voor de invulling van de ruimtes en hun functies en toekomstige veranderingen. Er werden verschillende scenario’s uitgewerkt die alle nog uitvoerbaar zijn, zonder dat je het gevoel hebt dat het gebouw een testcase is.
Modulair project dankzij demontabele systemen
Modulariteit, met goede keuzes voor demontabele systemen op goed doordachte plekken, is hier tot het uiterste doorgedreven, terwijl het geheel architecturaal heel zuiver blijft.
Het project maakt duidelijk hoe modulair bouwen praktische toepassingen kan vinden. De sterke focus op de financiële levenscyclus van het project is een extra troef. De total cost of ownership wordt duidelijk in kaart gebracht. Tot slot is het project al uitgevoerd en blijkt het ook in praktijk te werken zoals het werd voorzien.
Ontdek de andere circulaire projecten van de Bis-architectuurwedstrijd 2022
Wil je meer inspiratie voor je huis en tuin ontvangen? Bezoek Bis of schrijf je in op de nieuwsbrief van Bis, bouw- en interieursalon en ontvang iedere maand een nieuwsbrief vol inspiratie en tips uit de (ver)bouw- en interieursector.
