Een vrijstaande woning met een wagen op de oprit, dat is het type woning waar vele gezinnen in de tweede helft van vorige eeuw van droomden. Na zo’n 40 jaar en twee generaties zijn de woningen aan vernieuwing toe. De tuinen zijn volgroeid en de originele bewoners ruilen de suburbane panden voor vlotter bereikbare, kleinere en onderhoudsluwere woongelegenheden. Jonge gezinnen nemen hier nu hun intrek en besteden veel tijd en energie aan het aanpassen en renoveren van het huis aan de hedendaagse eisen en normen.
Bis-architectuurwedstrijd: renovatie van villa’s en fermettes
De kenmerkende vrijstaande woningen uit de jaren 1960 – 1990 waren vaak gebaseerd op standaardplannetjes van een ‘sleutel-op-de-deur’-bedrijf. Er werd zelden rekening gehouden met de oriëntatie, isolatie beperkte zich tot het minimum, en ook originaliteit was ver te zoeken. Daarom koos bis voor deze zesde bis-architectuurwedstrijd in 2014 het thema ‘Een nieuw leven voor villa’s en fermettes’.
Hoe kunnen deze woningen deskundig gerenoveerd, eventueel hertekend en heringedeeld worden zodat ze beantwoorden aan de hedendaagse eisen en normen? Hoe kunnen ze op een duurzame, innovatieve én aantrekkelijke manier tegemoet komen aan onze huidige behoefte aan wooncomfort en levenskwaliteit? Verschillende architectenbureaus namen deel aan de bis-architectuurwedstrijd 2014 met bijzonder creatieve en technisch sterke projecten. Bekijk hieronder de 5 winnende projecten.
Winnaar 1: Kleiner volume en toch meer bruikbare ruimte
Architect: Els Claessens en Tania Vandenbussche, Gent
Foto’s: Hilde D’haeyere
Deze vrijstaande woning werd begin de jaren ‘60 al een eerste keer – niet echt doordacht – verbouwd. Ze werd toen achteraan uitgebreid met een volume met keuken en badkamer dat het contact met de tuin verhinderde en veel zonlicht wegnam. Aan de straatkant werd nog een volume toegevoegd met een overmaat aan circulatieruimte. De vraag van de nieuwe eigenaars (een gezin met 3 kinderen) naar meer leefruimte en een betere relatie met de tuin had makkelijk opnieuw kunnen leiden tot een uitbreiding van de woning. Maar de architecten kwamen uiteindelijk zelfs tot een kleiner volume met toch meer bruikbare ruimte.
Het hoofdvolume met zijn karakteristieke hellende dakvorm werd behouden, de aanbouw achteraan afgebroken. Zodoende komt er langs de tuinkant weer royaal zonlicht binnen en krijgen de woonkamers opnieuw contact met de tuin.
De inkom bevindt zich niet langer in de voorgevel, maar is verplaatst naar de rechtse zijgevel. Door meer centraal in de woning binnen te komen, kwam er plaats vrij voor een extra kamer vooraan en wordt het aandeel circulatieruimte beperkt. De bestaande kamers werden geoptimaliseerd door het (ver)plaatsen of supprimeren van bepaalde ramen en binnendeuren.
Aan de zijgevels en de achtergevel is gelijkvloers een nieuwe, dunne schil toegevoegd die, afhankelijk van de noodzaak, luifel is (aan de inkom en aan het terras), zenitaal licht geeft (boven het keukenaanrecht) of de proporties van de bestaande kamers verbetert (in de leefruimtes aan de tuinkant en in de berging).
Foto: Els Claessens en Tania Vandenbussche – Hilde D’haeyere
Er werd van de gelegenheid gebruik gemaakt om de volledige bouwschil te isoleren en de gevel te vernieuwen. Er is nu een subtiel onderscheid tussen de ‘plint’, het gedeelte tot aan de bovenkant van de gelijkvloerse ramen, en het gedeelte daarboven. Alle metselwerk is uitgevoerd in lichtgrijze baksteen: de plint vlak in combinatie met fris geschilderd houten schrijnwerk, daarboven in reliëf met grijs aluminium schrijnwerk. Het contrast tussen het gelijkvloerse, oranje schrijnwerk en de monochrome, grijze uitvoering van baksteen, beton en aluminium daarboven versterkt de link tussen de leefruimtes en de tuin.
Foto: Els Claessens en Tania Vandenbussche – Hilde D’haeyere
Winnaar 2: Terugkeer naar de oorspronkelijke architectuur
Architect: UR Architects, Antwerpen
Foto’s: Luc Roymans
De bestaande woning werd vroeger al enkele keren verbouwd. Sommige ruimtes, zoals de zolder, werden niet of nauwelijks gebruikt en gaven bouwfysische problemen.
Na onderzoek werd besloten de woning grotendeels te herstellen in de staat van het oorspronkelijke ontwerp (van de bekende West-Vlaamse architect Arthur Degeyter) en uit te breiden met een extra volume op de plaats van de huidige garages.
Foto: Luc Roymans – UR Architects
Daarnaast moesten de nodige aanpassingen meer licht in de woning binnenbrengen zonder daarvoor bomen in de tuin te hoeven kappen. Binnen werd het een en ander gereorganiseerd zonder al te veel constructieve ingrepen. Er werd plaats gemaakt voor de uitbreiding van de gang tot in de nieuwe keuken. Die gang werd ook in verbinding gebracht met de westgevel en de inkom. De slaapkamer en bergruimte in de zuidgevel werden samengevoegd zodat alle functies een ruimte opschoven: de keuken werd bergruimte, de eetkamer werd keuken, de woonkamer werd eetkamer. Een extra volume met de nieuwe woonkamer geeft de woning een nieuw gezicht.
De carport en berging werden half uitgegraven, de woonkamer en werkhoek bevinden zich een half niveau hoger dan de eetkamer. De woonkamer staat via een helling in het terrein in contact met en kijkt uit over de tuin aan de westkant en weer naar de bestaande woning. De werkhoek biedt uitzicht op de voortuin in het noordoosten.
Tuin en woning haken nu op elkaar in en complementeren elkaar. De gesloten gevels zijn bekleed met donkere halfronde houtprofielen en alterneren met openingen van vloer tot plafond. De omzomende uitgravingen en ophogingen sluiten hierop aan.
Foto: Luc Roymans – UR Architects
Winnaar 3: Architecturale accupunctuur
Architect: dmvA architecten, Mechelen
Foto’s: Mick Cauwenbergh
In een bosrijk recreatiegebied rond het Rommersven in Brecht stonden vakantiewoningen te koop. Door de omvorming van recreatiedomein tot woongebied maakten vele van de zwarte bouwsels – vaak in erbarmelijke staat – plaats voor nieuwbouwwoningen. Maar hier niet.
Niet alleen uit respect voor de in 1969 door Fried Verschueren ontworpen A-frames, maar ook uit overtuiging dat deze tentachtige constructies hier precies op hun plaats staan en de relatie met de locatie en het ondiepe meer versterken, werd besloten een huisje aan te kopen, te behouden en te renoveren. Vrij snel werd duidelijk dat de oppervlakte (54 m2) toch ontoereikend was om wonen èn werken te herbergen.
De wens was om uit te breiden met een werkruimte, een logeerkamer en een sanitaire cel. Vaak wordt in dit geval gekozen voor een uitbreiding met een opvallend contrasterend volume, maar hier opteerden de architecten voor een meer ingetogen vormentaal. De eenvoudige, glazen vleugel met bureau, badkamer en inkompartij overschrijdt de voorgeschreven totale woonoppervlakte van 80 m2 niet. En hoewel de uitbouw werd opgetild van het maaiveld om er een luchtig en zwevend karakter aan te geven, is het contact met de omliggende natuur en het nabijgelegen water niet verbroken. Lange, kozijnloze glaspartijen die de hele verdiepingshoogte behelzen, versterken de ruimtelijke impressie dat het gebouw met beide voeten op de grond staat. Blootgelegde spantbenen, typerend voor het prismavormige hoofdvolume, markeren de overgang naar de nieuwe ruimte en weerspiegelen het verticale spel van de boomstammen buiten. De constructie van de uitbouw neemt het ritme van de spanten over en werd als basis gebruikt voor de boekenkast in de aanbouw.
Foto: dmvA architecten – Mick Cauwenbergh
Tussen inkompartij en eet/werkruimte ontdubbelt de scheidingswand zich tot een badkamer. De verdiepingshoge raampartijen laten niet alleen binnen en buiten mooi in elkaar overlopen, maar laten de uitbreiding van nauwelijks 26 m2 ook een maximale ruimtebeleving scheppen. Dat gevoel wordt nog versterkt door de gietvloer en het witte schilderwerk.
Foto: dmvA architecten – Mick Cauwenbergh
Winnaar 4: één woning wordt drie woningen
Architect: DDM Architectuur, Kortrijk
Foto’s: Laurent Temmerman
Deze verbouwing formuleert een architecturaal antwoord op een steeds pertinenter wordende vraag: wat te doen met de vele overmaatse naoorlogse woningen enerzijds en de wens van de overheid om de woondensiteit te verhogen in de al zo dicht bebouwde stedelijke omgeving anderzijds?
Foto: DDM Architectuur – Laurent Temmerman
Voor dit project was, gelet op de bijzondere inplanting, stedenbouwkundig gezien enkel een grondige sanering haalbaar. Uit de voorstudie bleek dat de heel ruime woning kon worden omgevormd tot 3 woningen. Daarvoor moest het gebouw wel worden voorzien van nieuwe toegangen via een circulatie-as doorheen de bestaande woning naar een patio in het midden van het pand. Door het verleggen van een aantal daklijnen en de toepassing van een uniforme isolerende bekleding met zink op daken en gevels wordt de ontwerpbenadering – de verbrokkelde bestaande situatie omvormen tot één sterk volume -, verenigd met de wens van de opdrachtgever om te investeren in lage-energiehuurwoningen.
De afwerking met donker zink doet het bouwvolume opgaan in de groene omgeving waarop de leefruimtes van de opdrachtgever en andere aanpalende eigenaars uitkijken.
Met dit project wordt de densiteit van dit perceel verdrievoudigd zonder aan privacy en woonkwaliteit in te boeten.
Foto: DDM Architectuur – Laurent Temmerman
Winnaar 5: Vakantiewoning met respect voor de jaren ‘60
Architect: OYO.IS/OPEN.Y.OFFICE, Gent
Foto’s: Tom Janssens
Dit huis werd in 1961 ontworpen door architect Peter Callebout. Hij realiseerde nog een aantal andere woningen in deze wijk, waaronder de zijne. Het huis werd gekenmerkt door eenvoud, een puur ontwerp en de organische relatie met het omringende landschap. Het uitgangspunt voor de renovatie was: zo min mogelijk raken aan het originele ontwerp. Er was wel een grondige ingreep nodig om de woning aan te passen aan de hedendaagse noden van een gezin.
Om extra ruimte te creëren, hebben de architecten in de diepte gewerkt. Dit project oogt als een minimale verbouwing, maar is het dus niet. 90% van de uitbreiding is verborgen in de duin.
De manier waarop dit huis verbonden is met de natuur is opmerkelijk. Het hellend dak verdwijnt letterlijk in het zand. De duin is de tuin. De felle kleuren in huis passen in de stijl en geest van de jaren ‘60 en zorgen voor een constante vakantiesfeer.
In de plaats van een houten gevelbekleding aan de voorkant kwam een glaspartij. De garage werd een kinderkamer. Achteraan het huis werd in de grond, rond een patio, een extra kelderverdieping gebouwd voor de slaapkamers en badkamer. Voor het huis kwam een bunker die op maat werd gemaakt, als bergruimte voor de fietsen. Als je goed kijkt, zie je dat de schuine lijn van de bovenkant evenwijdig loopt met het dak van de woning. Het huis heeft geen oprijlaan, maar wel een rode loper naar de voordeur: een wandelpadje gemaakt van cortenstaal. Dit is een vakantiehuis pur sang. Met enige verbeelding zijn de kleuren typische zeetinten: rood (roest), geel (zand) en blauw (water).
Foto: OYO.IS/OPEN.Y.OFFICE – Tom Janssens
Foto: OYO.IS/OPEN.Y.OFFICE – Tom Janssens
Wil jij meer inspiratie voor de renovatie van je woning of wil je tips voor het bouwen van je nieuwe thuis? Schrijf je dan in voor onze nieuwsbrief.
