De manier waarop we wonen gaat hand in hand met de evoluties die onze maatschappij doormaken en de vraagstukken waarop wij botsen. In 2017 is de overgang van het traditionele verkavelingsmodel naar kwalitatieve stedelijke inbreiding volledig ingezet. Files, overmatig fijnstof, beperkte natuurlijke grondstoffen … dwingen ons om onze ruimte slimmer en creatiever te benutten. Wij vroegen ons af hoe architecten hiermee omspringen. Maak kennis met de winnende projecten van de bis-architectuurwedstrijd 2017.
Bis-architectuurwedstrijd: Inbreiding
De stadswoning wordt nog te vaak ervaren als een vermindering van de verwachte levenskwaliteit. Mensen overtuigen om in de stedelijke centra te gaan wonen, is bijgevolg dé uitdaging en kan enkel door te investeren in de public realm (parken, openbaar vervoer …) en vooral door aantrekkelijke projecten te voorzien.
De vrees dat we ‘klein’ moeten wonen, is voor velen een dooddoener. Maar ruimtelijk rendement staat niet gelijk aan compact wonen. Er bestaan zeker slimmere oplossingen om de tussenruimte, de semi-private ruimte of de deelbare ruimte maximaal in te zetten. De beschikbare middelen moeten worden geoptimaliseerd, zonder het fun-gehalte te verliezen.
Dat idee zal pas slagen als de perceptie van het concept happy living verandert en de vraag om in de stad te wonen groter wordt dan die naar het platteland. En dat binnen alle lagen van de bevolking; zowel de precaire doelgroepen als de big spenders moeten de stad ervaren als hun thuishaven.
De bis architectuurwedstrijd richt zich niet alleen op gerealiseerde projecten. Ook lopende plannen, ontwerpen of concepten waren welkom. Projecten waarin werd nagedacht over:
- de optimalisering van infrastructuur en het creëren van ruimtelijk rendement met
meerwaarde voor het levenscomfort - het aantrekkelijk maken van wonen in de stad, rekening houdend met de beperkingen van de beschikbare ruimte
- de harmonieuze integratie van diverse sociale en demografische bevolkingsgroepen
Winnaar 1: Inbreiding bij meergezinswoningen
Reconversie van een industriële site tot duurzame wijk met 53 woningen en gemeenschappelijke ruimtes
Architect: Cédric Frank – Urban Platform
Foto: Cédric Frank – Urban Platform
Dit project wil de waarden van een houthandel integreren in een pragmatisch en zeer rationeel project voor een duurzame wijk, met een imago dat naar het industriële verleden van de site verwijst. Een sociale dynamiek ontstaat door kwalitatief hoogstaande collectieve ruimtes en het flexibele en gemengde karakter van de functies. Deze twee krachtlijnen, geïnspireerd door een globale duurzame aanpak, hebben tot doel deze wijk een sterk en symbolisch imago te geven als belichaming van een sociaal voorbeeldproject.
Het project voorziet twee gebouwen aan de straatkant met elk 26 woningen. Centraal in het binnenterrein zijn twee blokken met elkaar verbonden door passerellen, goed voor elk 27 woningen. Daarnaast zijn een tiental stadswoningen voorzien in het binnenterrein.
Ten slotte worden een aantal bestaande gebouwen op de site geïntegreerd in het project met specifieke functies zoals groepswonen voor ouderen, conciërgewoning, gemeenschappelijke ruimte …
De verschillende entiteiten worden met elkaar verbonden door een wijdvertakt netwerk van paden en tuinen op de begane grond, en loopbruggen op de verdiepingen, die net als de dakterrassen dienstdoen als ontmoetingsruimte. Het gebruik van de zwarte metalen gevelbekleding verwijst naar de industriële architectuur.
Winnaar 2: De binnenkant van België
Architect: Sven Goedefroo – goedefroo+goedefroo architecten
Niemand ziet hem, iedereen kent hem. De binnenkant van een bouwblok, netjes verkaveld, dichtgebouwd met magazijntjes, dierenhokken, achterhuizen, koterijen … Amper onderhouden, onbereikbaar, onzichtbaar, soms heel groot en diep. Het is het stiltegebied van de stad. Hier ligt enorm veel potentieel.
Foto: Sven Goedefroo – goedefroo+goedefroo architecten
Het project is een voorstel voor enkele bouwpromotoren om kavels te verenigen om zo het diepe en brede binnengebied te densifiëren.
Enkel door over de kavels heen samen te werken, ontstaat de mogelijkheid om lichten en zichten op te lossen, en privacy te garanderen. Dwars op elkaar gestapelde patiowoningen met elk hun verticaal tuintje met integrale toegankelijkheid voor jong en oud vormen de schakel tussen de twee straatblokken. Een diversiteit aan woontypologieën, gebundelde verticale trappenhuizen om de kostprijs te drukken, buitencirculaties om sociale contacten te stimuleren, auto’s ondergronds, fietsers, bewoners en kinderen in de leefstraat. De ene zijn dak is de andere zijn tuin.
Winnaar 3: Woon-werk ruimte in Oudenaarde
Architect: Delmulle Delmulle – Ideeell architecten
Het project is gesitueerd in een ambachtelijke zone, waar volgens regelgeving alleen industriële gebouwen kunnen worden opgetrokken. De opdracht bestond er dan ook in een loods te bouwen voor een (ambachtelijke) schrijnwerkerij. Vanwege de centrale ligging en het residentiële karakter van de omgeving hebben de ontwerpers een vooruitstrevende visie voorgesteld: het dak, anders een ongebruikte verharde oppervlakte, gebruiken als maaiveld voor het bouwen van woningen.
Het behandelen van een fabrieksdak als bouwplaats voor huisvesting, geeft misschien een klein antwoord op de steeds toenemende druk van de bevolking. Deze vorm van verstedelijking is niet storend en conceptueel verstandig. De twee entiteiten kunnen zelfs complementair worden gebruikt: als kantoor of thuis voor de werkplaatsgebruiker.
De ontwerpers ontwikkelden het industriële gebouw op een flexibele manier als een eenvoudig rechthoekig volume dat in kleinere segmenten kan worden verdeeld om een betaalbare werkplaats voor kleine kunst- en ambachtsbedrijven te bieden (kleermaker, keramiek, glaswerkplaats, meubelmaker …). Een mogelijke interactie en samenwerking tussen deze ambachten kan het uitgangspunt zijn voor een beter, lokaal gemaakt, duurzaam handelsmodel.
Foto: Delmulle Delmulle – Ideeell architecten
De dakwoningen zijn op een eenvoudige maar eigentijdse manier gebouwd. Eenvoudige, betaalbare en energiezuinige houtskeletbouw met een royale buitenruimte.
Die buitenruimte, noem het tuin of terras, fungeert als een verlenging van de binnenruimte. Dat geeft de bescheiden woningen een geweldig ruim gevoel.
Foto: Delmulle Delmulle – Ideeell architecten
Winnaar 4: tweewoonst in Borgerhout
Architect: Jo Broekx & Marcella Schiepers – Architecten Broekx-Schiepers
Foto’s: Dennis Brebels
Deze tweewoonst is gelegen op een hoekperceel dat het scharnierpunt vormt tussen een
19de-eeuwse bebouwing en een grootschalig appartementsgebouw.
Foto: Dennis Brebels – Architecten Broekx-Schiepers
Binnen een eenvoudig structureel schema worden de twee wooneenheden verticaal en horizontaal met elkaar verweven en bevinden de woonruimten zich afwisselend aan de voor- of achterzijde. De bouwlagen worden georganiseerd rond een centrale kern waarin de trap en nevenfuncties worden ondergebracht.
De voorgevel in wit geglazuurde baksteen weet zich onopvallend in te passen in de straat. Het ontwerp van de zijgevel is gebaseerd op de wachtgevels die ontstaan na de afbraak van aanpalende gebouwen en waarin de oorspronkelijke verdeling van kamers vaak nog herkenbaar is. De achterliggende structuur van deze tweewoonst wordt zichtbaar gemaakt door het gebruik van bakstenen met verschillende formaten en metselverbanden. In de achtergevel wordt het kleinste baksteenformaat van de zijgevel overgenomen.
In tegenstelling tot een strikt horizontale of verticale scheiding tussen de twee woningen, brengt de verstrengeling een aantal voordelen met zich mee. Elke woning beschikt zowel over zuid georiënteerde lokalen die uitgeven op de straat als over woonruimten die uitkijken op de achterliggende tuin. Bovendien wordt elke woning direct en individueel ontsloten aan de straat en beschikken ze beiden over kwalitatieve buitenruimte.
Foto: Dennis Brebels – Architecten Broekx-Schiepers
Eervolle vermelding: villa met 29are 75ca – bebouwing voortuin met 5 wooneenheden – Landen
Architect: Jan Peeters – Axcis
Voor een villa met 29 are 75 ca en slechts één wooneenheid, gebouwd in de jaren zestig, werd de grote voortuin bebouwd met vijf afzonderlijke wooneenheden.
Foto: Jan Peeters – Axcis
Door het grote hoogteverschil tussen de bestaande woning en de straat (7,33m) wordt er geopteerd om de nieuwe woningen gedeeltelijk in te graven. Tegen de wachtgevel van de linkerbuur wordt een half open bebouwing voorzien. Deze woning is ontworpen zoals de woning van de buur met een garage en de inkom op straatniveau. De woonfuncties worden voorzien op het tuinniveau. Onder het zadeldak bevinden zich de slaapvertrekken. De woning is als een zeer eenvoudig volume op een sokkel getekend.
Naast die woning is er een doorgang voorzien naar de bestaande villa. Aan de bestaande woning wordt niks gewijzigd. De woning blijft behouden als een eengezinswoning met eigen private tuin.
De andere vier woningen zijn gesitueerd op het plateau voor de villa. Die zijn opgevat als patiowoningen met een volledig gesloten achtergevel die zich ondergronds bevindt. Via de centrale patio krijgen de slaapkamers daglicht. De leefruimtes en keuken liggen aan de voorzijde waar de tuinen gelegen zijn.
Het geheel vormt een horizontale schijf met één bouwlaag, enkel aan de linkerzijde is er een kleine verdieping voorzien als accent en overgang naar de woning links die hoger reikt.
Alle patiowoningen hebben aan de straat een parkingplaats en een bergruimte voor fietsen en huisvuilcontainers. Via een gemeenschappelijke trap per twee woningen wordt de verbinding tussen het straatniveau en de woningen gerealiseerd.
Wil je meer tips en inspiratie over inbreiding, renovatie of de bouw van je toekomstige woonst ontvangen? Schrijf je dan nu in voor onze nieuwsbrief.
